Baggeren, het drama – Woonbotenkomitee Amsterdam Noord

Het WBK is al jaren bezig uit te zoeken hoe het zit met baggeren. Wie heeft de verantwoordelijkheid voor het baggeren? Op openbaar water van de gemeente Amsterdam is dat in ieder geval niet de bootbewoner.

Zo’n tien jaar geleden is er door ambtenaren van het stadsdeel van Amsterdam-Noord een rapport opgesteld over het baggeren. Dat rapport is geheimgehouden; we mochten het niet inzien. Herhaaldelijk is aan de vertegenwoordigers van het WBK toegezegd dat het baggerprobleem binnenkort opgelost zou worden. Na een jaar of wat bleken de verantwoordelijken die dat ooit hadden toegezegd weer vervangen te zijn en begon het spelletje opnieuw.
Een paar jaar geleden probeerde een projectmanagementteam alsnog het baggeren in de schoenen van bootbewoners te schuiven. Dat is mislukt. De projectleidster van destijds kreeg daarna de opdracht te inventariseren wie verantwoordelijk is voor het baggeren binnen de Amsterdamse gemeentegrenzen.

Baggerkaart

Zowaar kwam er toen een baggerkaart tevoorschijn voor de wateren in en rond Amsterdam. In deze baggerkaart staat omschreven welke plichten de diverse instanties of overheden hebben ten aanzien van ieder water, want er zijn meerdere eigenaren en beheerders van het water waarvan vaak verondersteld wordt dat het altijd van de gemeente Amsterdam zou zijn. Degene die binnen het Amsterdamse apparaat deze baggerkaart in beheer heeft, is altijd bereid de nodige inlichtingen te geven, maar de kaart zelf is niet openbaar.
Vervelend is wel dat vastgelegde beschrijvingen in de baggerkaart niet betekenen dat de instanties of overheden hun verantwoordelijkheid daarvoor ook nemen. Laat staan hoe ze daartoe zijn te verplichten. Al helemaal niet door woonbootbewoners. Feitelijk hebben we hier dus niets aan. Alleen waar er sprake is van vaarwegen, waar nog regelmatig beroepsvaart komt, gebeurt er nog weleens wat qua baggeren, maar op andere locaties gebeurt er niets.
Daarbij lopen de meningen van overheden en instanties sterk uiteen over het nakomen van onderlinge contracten. Zo moet Rijkswaterstaat de Zijkanalen H en I alleen in de vaarweg op 1,80 meter diepte houden, maar omdat daar geen tot heel weinig beroepsvaart meer komt, wordt er niets gedaan.

Zijkanaal H

Rijkswaterstaat en de gemeente houden elkaar in een juridische houdgreep over Zijkanaal H. De verplichte diepgang van het vaarwater is vastgelegd – dat is midvaarwater – maar niet de diepgang aan de oever waar woonboten liggen. Sinds de vijftiger jaren huurt de gemeente dit water van destijds Domeinen, nu Rijksvastgoedbedrijf (hierna genoemd: RVB). Dit RVB stelt dat de gemeente het onderhoud van het kanaal moet doen. De gemeente vindt van niet en betaalt al 20 jaar geen huur. Die huur is in 2005 opnieuw vastgesteld op € 100.000,- met ieder jaar een inflatiecorrectie. Daarnaast zijn er nog veel meer kwesties waarover het rijk en de gemeente het met elkaar nooit eens zijn geworden, en daarom blijven deze overheden naar elkaar wijzen als het om verantwoordelijkheid gaat.

Door het onderlinge gesteggel tussen de gemeente Amsterdam en RVB is er bij de 64 woonboten al 60 jaar geen enkel onderhoud gepleegd en slibt het kanaal nu dicht. Op verzoeken van bootbewoners van Zijkanaal H aan het stadsdeel Amsterdam-Noord om te baggeren of de schoeiing te vernieuwen, kregen zij vaak bizarre, maar in ieder geval niet ter zake doende smoezen te horen.

Gemeentewater

Er zijn juristen bij de Amsterdamse gemeente die er trots op zijn dat er een paar jaar geleden bij de herverdeling en overdracht van wateren tussen de diverse overheden helemaal vergeten is vast te leggen wie de plicht tot baggeren onder woonboten heeft. Op grond daarvan ontkennen zij nu iedere juridische verantwoordelijkheid, met als boodschap aan de bootbewoners: ‘zoek het voortaan lekker zelf uit’

Op door de gemeente vergunde ligplaatsen onder het precariobelastingstelsel rust geen plicht voor de bewoner om zelf te baggeren. Weliswaar werd dat zo’n 10 jaar geleden – in enkele nieuw uitgegeven ligplaatsvergunningen wel opgenomen, maar die bepaling is ongeldig. Het was een foutje van de vergunningsverleenster bij het stadsdeel Amsterdam-Noord. Alleen in ligplaatsvergunningen uitgegeven door Waterschap Amstel Gooi en Vecht (hierna te noemen: AGV) is het aan de bootbewoner om 30 cm onder het vlak vrij te houden. In Amsterdam-Noord heeft het AGV nooit ligplaatsvergunningen uitgegeven. In erfpachtcontracten is meestal wel
opgenomen dat de bootbewoner het op diepte houden zelf moet verzorgen.
Bij de pilot voor verbetering van de steigers aan het begin van Zijkanaal I ging het erom hoe de bootbewoners zo gek waren te krijgen dat zij baggeren onder leiding van het projectteam op eigen kosten zouden accepteren. Dat is deze projectmanagers niet gelukt.
Het stadsdeel Amsterdam-Noord heeft ieder jaar geld gereserveerd voor
baggeren. Zulk baggeren bij herstel van de schoeiing wordt wel degelijk gedaan in opdracht van het stadsdeel. Ook al krijgen bootbewoners bij een verzoek daartoe steeds te horen: ‘er is geen geld voor’.

Baggeren kent risico’s

Zodra bagger boven water komt, gaat het vaak om vervuilde grond. Zwaar vervuilde grond moet tegen hoge kosten afgevoerd worden naar de Afrikahaven, het Hollands Diep of het Ketelmeer. Wat de werkelijke graad van vervuiling zal zijn, blijft een kwestie van interpretatie.
Wegzuigen van bagger van onder de woonboot of het wegkrabben door een sleepboot naar midvaarwater mag wel. Er is zelfs geen vergunningsplicht voor. Maar voor buren is het vaak geen fijne methode.
De schoeiingen en kades zijn meestal eigendom van de gemeente. Alleen aan de Landsmeerderdijk in Zijkanaal I is de schoeiing van het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier.

Advies

Waar de gemeente eigenaar is van kades en schoeiingen, is zij onderhoudsplichtig bij een verzakte schoeiing.

Bij de vergunning voor nieuwgebouwde of vervangende woonarken wordt uitgegaan van een diepgang van minstens 1 meter. Bij herstel van de gemeentelijke schoeiing kan dan allicht aansluitend tot 1,50 meter gebaggerd worden.
Mocht de gemeente beweren dat er geen geld voor reparatie is, leg dan een claim op uitvoering in het volgende jaar.
Plotseling of langdurig scheef komen liggen door weggezakte grond is slecht voor de betonnen bak van een ark. Is de gemeente Amsterdam niet bereid om te gaan baggeren, probeer in zo’n noodgeval contact op te nemen met uw verzekeraar van de woonboot en vraag of zij de gemeente aansprakelijk gaat stellen voor vervolgschade aan de bak.
Mocht een ambtelijke slimmerik ooit volhouden dat de bootbewoner op gemeentelijk water toch zelf verantwoordelijk is voor het baggeren onder de woonboot, eis dan dat er eerst een schone grondverklaring voor de bagger onder de woonboot wordt afgegeven.

Bestuursrecht; laat je niet verleiden

Pas op voor rechtszaken over het baggeren; ga die nooit ondoordacht aan en laat je daar zeker niet toe verleiden door een ambtenaar. Het gaat dan om bestuursrecht en dat heeft zo zijn beperkingen.

Een rechter toetst een maatregel alleen aan de geldende wet- en regelgeving en de jurisprudentie daarover. Een rechter beoordeelt niet of een maatregel rechtvaardig is of niet en al helemaal niet of een andere uitkomst gunstiger uitpakt voor de klager.
Bij bestuursrecht wordt alleen gekeken naar de vorm. Dat wil zeggen of de procedure die de overheid heeft toegepast juist is geweest. Het inhoudelijke meningsverschil wordt niet eens behandeld.
Rechters nemen in hun beoordeling alleen de argumenten mee die ter zitting zijn ingebracht door beide partijen. Dus moet de klager altijd aanwezig zijn en al zijn argumenten zelf naar voren brengen, of door zijn advocaat laten doen.